आपला देश भारत हा शेतकऱ्यांचा देश आहे. शेतकरी खूप कष्ट करून आपल्या सगळ्यांसाठी अन्न उगमवतात. म्हणून शेतकऱ्यांना आपल्या देशाचा कणा म्हटले जाते. आपल्या देशातील जवळपास ६० टक्के लोक शेतीशी थेट किंवा आडवळणाने जोडलेले आहेत. पण सध्या शेतकऱ्यांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो. कधी खूप पाऊस, तर कधी दुष्काळ, कधी वादळ तर कधी बाजारात भाव कमी होतो. यामुळे शेतकरी अडचणीत येतात.
ही अडचण लक्षात घेऊन केंद्र सरकारने प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना सुरू केली. चला आता या योजनेची सविस्तर, पण सोप्या भाषेत माहिती घेऊया.
योजना कधी सुरू झाली आणि का?
ही योजना फेब्रुवारी २०१९ मध्ये सुरू झाली. या योजनेचा उद्देश असा आहे की शेतकऱ्यांना थोडीशी आर्थिक मदत द्यायची, जेणेकरून त्यांना कर्ज घ्यावे लागणार नाही आणि त्यांचे उत्पन्न वाढेल. सुरुवातीला ही योजना फक्त अशा शेतकऱ्यांसाठी होती, ज्यांच्याकडे २ हेक्टरपेक्षा कमी जमीन होती. पण नंतर ही योजना सर्व शेतकऱ्यांसाठी खुली करण्यात आली.
या योजनेत काय मिळते?
या योजनेअंतर्गत सरकार शेतकऱ्याला वर्षाला ६,००० रुपये देते. हे पैसे तीन वेळा दिले जातात. प्रत्येकवेळी २,००० रुपये मिळतात. हप्त्याचे तीन भाग पुढीलप्रमाणे असतात:
- डिसेंबर ते मार्च
- एप्रिल ते जुलै
- ऑगस्ट ते नोव्हेंबर
सगळ्यात चांगली गोष्ट म्हणजे हे पैसे थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जातात. त्यामुळे कुणीही मध्ये पैसे घेऊ शकत नाही.
या योजनेचे फायदे काय आहेत?
- शेतकरी बियाणं, खते, औषधे अशा गोष्टी खरेदी करू शकतो.
- त्यांना सावकारांकडून कर्ज घ्यावे लागत नाही.
- काही शेतकरी मुलांच्या शिक्षणासाठी किंवा औषधोपचारासाठीही हे पैसे वापरतात.
- काहीजण शेतीसाठी छोट्या यंत्रसामग्री घेण्यासाठी पैसे वापरतात.
- शेतकऱ्यांना बँकेत खाते उघडण्याची सवय लागते.
- वेळेवर पैसे मिळाल्यामुळे खरीप व रब्बी हंगामासाठी तयारी करता येते.
या योजनेचा लाभ कोण घेऊ शकतो?
पात्र शेतकरी:
- ज्यांच्याकडे त्यांच्या नावावर शेती आहे.
अपात्र शेतकरी:
- सरकारी नोकर (निवृत्त किंवा नोकरीत असलेले)
- जास्त कर भरणारे लोक
- डॉक्टर, वकील, सीए (व्यावसायिक)
- संस्था किंवा कंपनीकडे शेती असलेले लोक
कागदपत्रे लागतात:
- आधार कार्ड
- जमीन कागदपत्र
- बँक खाते
- फोटो
- मोबाईल नंबर
नोंदणी कशी करायची?
शेतकरी खालीलपैकी कुठल्याही एका पद्धतीने नोंदणी करू शकतो:
- जवळच्या कृषी कार्यालयात जाऊन
- pmkisan.gov.in वेबसाइटवर
- कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) मध्ये
- पीएम किसान मोबाईल अॅप वापरून
कधी किती हप्ते मिळाले?
या योजनेत आजपर्यंत १८ हप्ते दिले गेले आहेत. १८ वा हप्ता ५ ऑक्टोबर २०२४ रोजी शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा झाला. आता १९ वा हप्ता मे २०२५ मध्ये येणार आहे. खरीप हंगाम सुरू होत असतो तेव्हा हा हप्ता मिळतो, त्यामुळे खूप उपयोगी ठरतो.
आपला हप्ता मिळाला की नाही हे कसे तपासायचे?
- वेबसाइटवर: pmkisan.gov.in वर जाऊन “Beneficiary Status” मध्ये आपला आधार क्रमांक टाका.
- मोबाईल अॅप: पीएम किसान अॅप मधून तपासता येते.
- फोनवरून: १५५२६१ या टोल-फ्री नंबरवर कॉल करून.
- कृषी कार्यालयात: थेट जाऊन विचारू शकतो.
या योजनेतील काही अडचणी कोणत्या आहेत?
- वर्षाला ६,००० रुपये खूप कमी आहेत. त्यात काहीच मोठं करता येत नाही.
- काही शेतकऱ्यांना आधार किंवा बँक खात्याशी संबंधित अडचणी येतात.
- ज्या शेतकऱ्यांकडे स्वतःची जमीन नाही, त्यांना लाभ मिळत नाही.
- काही वेळा पैसे चुकीच्या खात्यात जातात.
- दूर भागातील शेतकऱ्यांना योजना माहित नसते.
काय सुधारणा करता येतील?
- रक्कम वाढवून १०,००० रुपये केली जावी.
- प्रत्येक गावात नोंदणीसाठी शिबिर भरवावे.
- भूमिहीन शेतमजुरांनाही योजनेत सामावून घ्यावे.
- अडचणी सोडवण्यासाठी वेगळं केंद्र असावं.
- जिथे इंटरनेट नाही तिथे मोबाईल व्हॅन जाऊन माहिती द्यावी.
प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना ही शेतकऱ्यांसाठी खूप उपयुक्त आहे. थोडी रक्कम मिळत असली तरी ती वेळेवर मिळाली तर शेतकऱ्यांना मोठा आधार मिळतो. सरकारने ही योजना आणखी चांगली करावी अशी सर्वांची अपेक्षा आहे.